Bác Hồ - Người sáng lập nền Báo chí Cách mạng Việt Nam

HẢI ÂU

Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của cách mạng Việt Nam, Danh nhân Văn hóa Thế giới vô vàn kính yêu, được nhân dân ta và nhiều người tiến bộ trên thế giới gọi là Bác Hồ.

Nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, tôi bồi hồi đọc những trang sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bác Hồ là nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất vĩ đại và là một nhà báo lớn. Trong cuộc đời hoạt động cách mạng đầy sóng gió của mình, Bác luôn coi báo chí là phương tiện quan trọng để vận động tuyên truyền cách mạng một cách nhanh chóng, sâu rộng, hiệu quả nhất với mọi đối tượng. Vì vậy, dù ở đâu, trong hoàn cảnh nào, Bác cũng chỉ đạo phát hành những tờ báo cách mạng giúp cho sự nghiệp giải phóng dân tộc nhanh chóng tới thành công.

Khi ở Pháp, Bác Hồ là một trong những thành viên sáng lập báo Le Paria (Người cùng khổ). Ngày 01/4/1922, báo Le Paria ra số đầu tiên. Đây là diễn đàn ấn tượng, sâu sắc và hiệu quả của các dân tộc thuộc địa ra mắt bạn đọc tại Pari, một trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội của nước Pháp có thực dân Pháp đang đô hộ, áp bức bóc lột nhân dân ta. Từ đây nhân dân tiến bộ Pháp đã biết Việt Nam và ủng hộ chúng ta, phản đối thực dân Pháp đô hộ Việt Nam và các nước thuộc địa trên toàn thế giới. Ngay số báo đầu, Bác Hồ là một cây bút tích cực, chủ lực của tờ báo. Bác vừa là phóng viên, nhiếp ảnh, biên tập viên, vừa phát hành báo. Mục tiêu chính của báo là lên án chủ nghĩa thực dân, giác ngộ các dân tộc thuộc địa, đồng thời vận động nhân dân Pháp đấu tranh chống chế độ thuộc địa. Báo có lời tuyên ngôn: “Le Paria tố cáo những sự lạm quyền về chính trị, lối cai trị độc đoán, tình trạng bị bóc lột về kinh tế mà nhân dân các vùng lãnh thổ, hải ngoại đang là nạn nhân’’. Bác Hồ đã viết 38 bài cho tờ báo này tố cáo tội ác của thực dân, kêu gọi các dân tộc thuộc địa đoàn kết vùng lên đấu tranh, báo ra được 38 số thì đình bản.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - nhà báo vĩ đại, người thầy vĩ đại của báo chí Cách mạng Việt Nam. Ảnh tư liệu

Cuối năm 1924, Bác về Quảng Châu (Trung Quốc) thành lập Việt Nam thanh niên Cách mạng đồng chí Hội và ra báo Thanh niên. Bác trực tiếp chỉ đạo, biên tập và viết nhiều bài chính luận quan trọng. Số đầu tiên ra ngày 21/6/1925. Đây là phương tiện tuyên truyền, là vũ khí chiến đấu của các tổ chức cách mạng. Báo Thanh niên số 1 ra ngày 21/6/1925 cho đến tháng 4/1927, đã ra được 88 số bằng tiếng Việt. Tháng 12/1926, Bác lập ra báo Công Nông cho giai cấp công nhân và nông dân nước ta.

Tháng 2/1927, Bác sáng lập ra báo Lính Kách Mệnh (tiền thân của báo Quân đội nhân dân ngày nay) chủ yếu dành cho các chiến sĩ cách mạng, các lực lượng vũ trang.

Những tờ báo xuất bản công khai hoặc bí mật ở nước ngoài từ năm 1922 tại Pháp, năm 1925 tại Quảng Châu (Trung Quốc), năm 1928 tại Thái Lan, năm 1929 tại Hồng Kông do Bác sáng lập đều tập trung vào các vấn đề cơ bản là truyền bá tư tưởng cách mạng và Chủ nghĩa Mac-Lenin, chuẩn bị cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thành lập một Đảng Cộng sản kiểu mới có đủ khả năng bản lính chính trị để lãnh đạo nhân dân nổi dậy phá tan ách nô lệ của thực dân Pháp, giành quyền độc lập tự do, hạnh phúc, hòa bình cho dân tộc Việt Nam, đưa nước ta tiến theo con đường Xã hội chủ nghĩa.

Sau ngày thành lập Đảng 3/2/1930 một thời gian, Bác sáng lập tờ Tạp chí Đỏ xuất bản ngày 5/8/1930. Bác là người chỉ đạo và cộng tác viên thân thiết của các tờ báo Đảng (Búa liềm, Tranh đấu, Tiếng nói của chúng ta…) với nhiều bài viết, bút danh khác nhau. Bác chấn chỉnh và đổi tên báo Đồng thanh thành báo Thân ái để tạo sự gần gũi, thân mật hơn với nhiều độc giả.

Đầu năm 1941, Bác về nước chỉ đạo hội nghị Trung ương VIII, thành lập mặt trận Việt Minh (ngày 19/5/1941) lập ra báo Việt Nam độc lập. Tờ báo này là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Việt Minh. Số đầu tiên ra ngày 1/8/1941 do Bác trực tiếp biên tập và vẽ một bức tranh tuyên truyền rất đặc sắc phía dưới có ghi 4 câu thơ: “Việt Nam độc lập thổi kèn loa/ Kêu gọi dân ta trẻ lẫn già/ Đoàn kết vững bền như khối sắt/ Để cùng nhau cứu nước Nam ta”. Tờ báo xuất bản đều kỳ cho đến Cách mạng tháng 8 thành công.

Sau Cách mạng tháng Tám, Bác tiếp tục chỉ đạo, cho ra đời một số tờ báo mới. Sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II, tháng 2/1951, báo Sự thật (tiền thân của báo Nhân dân) ngừng xuất bản. Bác chỉ đạo ra báo Nhân dân. Cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Việt Nam, rất thiết thực, gần gũi, sâu rộng với quần chúng nhân dân. Số đầu tiên ra ngày 11/3/1951. Ngoài việc sáng lập, chỉ đạo hoạt động báo, Bác còn là cộng tác viên xuất sắc. Từ số 1 ra ngày 11/3/1951 đến số 5526 ra ngày 1/6/1969, Bác Hồ đã viết và đăng 1205 bài trên báo Nhân dân với 23 bút danh khác nhau.

Tại Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam (8/9/1962), Bác Hồ căn dặn các nhà báo: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng, cây bút trang giấy là vũ khí của họ… Mỗi nhà báo là một tờ hịch cách mạng”.

Bàn về hai chữ “Tự do” và “Chân lý’’ đối với người viết báo nói riêng và văn nghệ sĩ nói chung, Bác dạy: “Chế độ ta là chế độ dân chủ, tư tưởng phải được tự do. Tự do là thế nào? Đối với mọi vấn đề, mọi người tự do bày tỏ ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý. Đó là một quyền lợi mà cũng là một nghĩa vụ của mọi người. Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục tùng chân lý. Chân lý là cái gì có lợi cho Tổ quốc, cho nhân dân. Cái gì trái với lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân tức là không phải chân lý. Ra sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân - tức là phục tùng chân lý’’.

Đọc từng trang báo Đảng, lật giở từng trang tạp văn nghệ, tôi bồi hồi nhớ lại những năm tháng tôi là phóng viên của Báo Ninh Bình, nhớ những phần rường cột của lịch sử Báo chí Cách mạng Việt Nam, nhớ Bác Hồ - Người sáng lập nền Báo chí cách mạng đã dũng cảm làm báo trong thời kỳ cam go, khó khăn nhất, nguy hiểm nhất. Viết báo bằng tiếng Việt đã khó, nhưng viết báo bằng tiếng Pháp, tiếng Trung lại càng khó. Song Bác đã khắc phục bằng cách tranh thủ mọi thời gian để học tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc như đặt quyết tâm mỗi ngày học thuộc viết thạo vài ba từ đến mười từ, học viết từ vài ba dòng đến nhiều dòng. Ban đầu viết ngắn, rồi sau viết đủ, viết bài dài hơn…

Ngoài việc học ngoại ngữ, viết báo Bác còn học cách tích lũy vốn ngôn ngữ và văn học để giúp cho việc viết báo và sáng tác văn học sinh động, phong phú hơn, Bác đã đọc nhiều sách và tác phẩm văn học của các nhà báo, nhà văn nổi tiếng trên thế giới như: Shakespeare, Dickens (tiếng anh), Lỗ Tấn (tiếng Trung Quốc), Maxim Gorky (tiếng Nga). Vở kịch “Con Rồng Tre” Bác viết đả kích Vua Khải Định sang Pháp dự triển lãm hội chợ Mắc-xây bị Chính phủ Pháp cấm, nhưng vẫn được câu lạc bộ ngoại ô Paris dàn dựng công diễn được các nhà phê bình Pháp khen hay và đánh giá cao về nội dung, bút pháp đã gây tiếng vang rộng rãi có lợi cho Cách mang Việt Nam và các nước thuộc địa đứng lên đấu tranh giành tự do, độc lập cho dân tộc mình.

Nhà báo nói riêng, văn nghệ sĩ nói chung phải biết mở rộng tầm nhìn, biết chọn đề tài tác phẩm đúng và trúng, vừa phải biết trở về với cuộc sống thực tại của con người. Có nhận thức đúng, không bôi đen hiện thực. Muốn vậy nhà báo phải có thế giới quan khoa học, đi sâu đi sát, ra sức học hỏi để nắm bắt được tình cảm, suy nghĩ của nhân dân và quan điểm đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Báo chí nói riêng, văn học nghệ thuật nói chung là lĩnh vực rất quan trọng đặc biệt nhạy cảm, là nhu cầu thiết yếu thể hiện khát vọng chân - thiện - mỹ của con người…Là động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam.

Trong giai đoạn hiện nay, báo chí cũng như văn học nghệ thuật, đang đứng trước thời cơ vận hội lớn, đồng thời cũng đứng trước những thách thức mới gay gắt. Lời dạy của Bác là kim chỉ nam để đội ngũ những người làm báo và văn nghệ sĩ luôn nâng cao tinh thần cảnh giác, mài sắc ý chí chiến đấu… Bởi kẻ thù luôn tìm cách tiến công trên văn hóa tư tưởng; chúng gieo rắc nọc độc tư tưởng xấu hòng làm lung lay, sói mòn ý chí tinh thần chúng ta trên mặt trận không có tiếng súng.

Là một người làm báo và sáng tác văn thơ, tôi thấy mình còn thiếu quyết tâm, thiếu phương pháp tự học, lại ngại khó khăn gian khổ nên kết quả chưa cao. Ngày nay đang có nhiều điều kiện để học tập và làm việc tốt hơn. “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, tôi luôn phấn đấu rèn luyện tư tưởng, đạo đức, tự học chuyên môn để có tác phẩm tốt. Mỗi khi đặt ngọn bút xuống trang giấy tôi tự trả lời các câu hỏi mà Bác thường đặt ra trước khi viết: Viết cái gì? Viết để làm gì? Viết cho ai? và viết như thế nào? Chúng tôi thường nhắc nhau luôn khắc ghi lời Bác dặn để có kiến thức sống tốt hơn và làm việc hiệu quả hơn, góp phần nhỏ bé để bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quê hương, đất nước  đẹp giàu!

H.A

(VNNB239/6-2020)